Op 3 februari eindigde mijn mandaat als federaal minister van Energie. Na twintig jaar stilstand heeft België opnieuw een duidelijke koers en is het land klaar voor haar energietoekomst.
De afgelopen vier jaar hebben we de fundamenten gelegd voor een duurzamer, veiliger en betaalbaarder energiesysteem voor zowel gezinnen als bedrijven. De energiecrisis heeft de urgentie aangetoond en benadrukte hoe cruciaal het is om onze energieproductie in eigen handen te nemen, onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen en consumenten beter te beschermen.
Betaalbare energie en versterkte steun voor burgers
Energie is een basisbehoefte en het waarborgen van de toegankelijkheid ervan was een prioriteit. Tijdens de energiecrisis hebben we krachtige maatregelen genomen om gezinnen en bedrijven te beschermen tegen de stijgende prijzen. De uitbreiding van het sociaal tarief heeft één miljoen gezinnen ondersteund. Rechtstreekse steun, zoals de verwarmingspremie en energiesteun, hebben de impact van de crisis verzacht voor mensen die niet onder het sociaal tarief vielen.
Daarnaast hebben we structurele hervormingen doorgevoerd om op lange termijn eerlijkere energiefacturen te garanderen. De btw op elektriciteit en gas werd permanent verlaagd naar 6%. De consumentenrechten zijn versterkt om hen beter te beschermen tegen marktfluctuaties. Bovendien werden overwinsten van energieproducenten belast om ongepaste meevallers te voorkomen.
Internationaal leiderschap voor de energietransitie
België heeft zich de afgelopen vier jaar ontpopt als een sleutelspeler in de energietransitie, zowel in Europa als wereldwijd. Gezien de geopolitieke verschuivingen speelden we een voortrekkersrol in de invoering van een Europees prijsplafond voor gas, wat de markten stabiliseerde en consumenten beschermde.
We hebben strategische allianties gesloten met internationale partners om onze energieonafhankelijkheid te versterken. Meteen na de Russische invasie van Oekraïne werd de LNG-terminal in Zeebrugge een cruciaal knooppunt voor de Europese gasvoorziening, waarmee tekorten werden voorkomen. Tegelijkertijd sloten we akkoorden over groene waterstof met Oman, Namibië en Marokko, waardoor België een draaischijf werd binnen de nieuwe energiewaardeketens.
België is een wereldkampioen op het gebied van windenergie op zee. Belgische bedrijven bouwen windparken over de hele wereld en leggen kabels in alle Europese zeeën. We hebben ervoor gekozen om te blijven excelleren in deze energie. Tijdens de North Sea Summit in Oostende in april 2023 engageerde België zich samen met acht andere Noordzeelanden om van de Noordzee de groene energiecentrale van Europa te maken. Bilaterale akkoorden met Denemarken, Noorwegen en Ierland versterken deze samenwerking en bevorderen interconnecties en bevoorradingszekerheid.
Een beslissende stap richting hernieuwbare energie
De klimaatcrisis laat geen uitstel toe. In België hebben we de windcapaciteit op zee verdrievoudigd met de Prinses Elisabethzone, met de Noordzee als duurzame elektriciteitscentrale als resultaat. Dankzij deze uitbreiding en een versterkt netwerk op zee zullen we in staat zijn elk Belgisch gezin te voorzien van groene stroom tegen een betaalbare prijs.
Daarnaast hebben we een ambitieuze visie voor groene waterstof vastgelegd, met een nieuwe wet en strategie die België tot een Europees knooppunt op dit gebied maken. Dit biedt de industrie toegang tot schone, competitieve energie en helpt ons de uitstoot drastisch te verminderen.
De versnelling van de energietransitie vereist ook duidelijke keuzes. We hebben de uitfasering van biobrandstoffen op basis van palmolie en soja ingezet om de ecologische impact van ons energieverbruik te verkleinen. Tot slot hebben we burgerparticipatie gestimuleerd in nieuwe windprojecten op zee, zodat Belgen rechtstreeks kunnen bijdragen aan de energietransitie.
Een gegarandeerde energiezekerheid voor de toekomst
Het risico op energietekorten behoort tot het verleden. In tegenstelling tot de winter van 2018, waarin een black-out dreigde, hebben we met drie cruciale beslissingen de energiezekerheid van het land gewaarborgd.
We hebben een capaciteitstariefmechanisme (CRM) ingevoerd om onder alle omstandigheden een voldoende energieproductie te garanderen. België heeft fors geïnvesteerd in hernieuwbare energie en de fundamenten gelegd om zijn windcapaciteit op zee te verdrievoudigen. Bovendien werd een duidelijke beslissing genomen om de twee jongste kernreactoren, Doel 4 en Tihange 3, met tien jaar te verlengen, wat een soepele overgang naar een duurzamer energiesysteem verzekert.
Deze strategische keuzes maken België opnieuw energie-onafhankelijk en bieden zowel huishoudens als bedrijven stabiele en betaalbare elektriciteit.
Een duidelijke koers voor de toekomst
Tijdens mijn mandaat heb ik vaak Seneca geciteerd: "Als je weet naar welke haven je vaart, is elke wind gunstig." Vandaag weet België waar het naartoe gaat. De strategische keuzes van de afgelopen jaren versterken onze energieonafhankelijkheid en plaatsen ons land in de voorhoede van de Europese energietransitie.
Er blijven uitdagingen, maar de fundamenten zijn gelegd: België is nu een koploper in de energietransitie in Europa.
Ik dank iedereen die aan deze vooruitgang heeft bijgedragen: experts, administraties, bedrijven, geëngageerde burgers en mijn team. Samen hebben we België in beweging gezet en ons land een centrale rol gegeven in het Europese energielandschap.
Une transition énergétique ancrée dans l’avenir
Bruxelles, le 3 février 2025 – Ce 3 février marque la fin de mon mandat en tant que Ministre fédérale de l’Énergie. Après vingt ans d’immobilisme, la Belgique a retrouvé un cap clair et est prête pour son avenir énergétique.
Ces quatre dernières années, nous avons posé les bases d’un système énergétique plus durable, plus sûr et plus abordable pour les ménages et pour les entreprises. La crise énergétique a démontré l’urgence d’agir et la nécessité de reprendre en main notre production d’énergie, en réduisant notre dépendance aux énergies fossiles et en protégeant les consommateurs.
Une énergie abordable et un soutien renforcé aux citoyens
L’énergie est un bien essentiel, et garantir son accessibilité était une priorité. Lors de la crise énergétique, nous avons mis en place des mesures fortes pour protéger les ménages et les entreprises face à la flambée des prix. L’extension du tarif social a bénéficié à un million de familles. Des aides directes, telles que la prime chauffage et les forfaits énergie, ont permis d’atténuer l’impact de la crise pour ceux qui n’étaient pas couverts par le tarif social.
Nous avons aussi mis en place des réformes structurelles pour garantir des factures plus justes sur le long terme. La TVA sur l’électricité et le gaz a été définitivement abaissée à 6 %. Les droits des consommateurs ont été renforcés afin de mieux les protéger face aux fluctuations du marché. Enfin, les surprofits des producteurs d’énergie ont été taxés pour prévenir tout effet d’aubaine injustifié.
Un leadership international au service de la transition énergétique
Ces quatre dernières années, la Belgique a su s’imposer comme un acteur clé de la transition énergétique en Europe et dans le monde. Face aux bouleversements géopolitiques, nous avons joué un rôle moteur en obtenant l’adoption d’un plafonnement des prix du gaz au niveau européen, permettant de stabiliser les marchés et de protéger les consommateurs.
Nous avons noué des alliances stratégiques avec des partenaires internationaux pour assurer notre indépendance énergétique. Dès l’invasion russe en Ukraine, le terminal GNL de Zeebrugge est devenu un point névralgique pour l’approvisionnement en gaz naturel liquéfié en Europe, évitant ainsi à l’Europe des ruptures d’approvisionnement en gaz naturel. En parallèle, nous avons développé des accords sur l’hydrogène vert avec Oman, la Namibie et le Maroc, faisant de la Belgique une plaque tournante des nouvelles chaînes de valeur.
La Belgique est championne du monde en termes dans les éoliennes en mer. Des entreprises belges construisent des parcs éoliens aux quatre coins du monde, posent des câbles dans toutes les mers d’Europe. Nous avons choisi de continuer sur la voie de l’excellence dans le domaine de l’énergie en mer. Lors du North Sea Summit organisé à Ostende en avril 2023, la Belgique s’est engagée, avec 8 autres pays bordant la mer du Nord la centrale électrique verte de l’Europe. Dans cet esprit, des accords bilatéraux avec le Danemark, la Norvège et l’Irlande consolident cette coopération, renforçant l’interconnexion et la sécurité d’approvisionnement.
Un tournant décisif vers les énergies renouvelables
Face à l’urgence climatique, la transition énergétique ne peut attendre. La Belgique a posé les bases pour tripler sa capacité de production éolienne en mer avec la zone Princesse Elisabeth, transformant la mer du Nord en une véritable centrale électrique durable. Grâce à cette ambition et au renforcement du réseau offshore, nous pourrons alimenter chaque famille belge en électricité verte, à un prix plus abordable.
Nous avons également adopté une vision ambitieuse pour l’hydrogène vert, avec une loi et une stratégie permettant à la Belgique de devenir un hub européen en la matière. L’industrie bénéficiera d’un accès à une énergie propre et compétitive, indispensable pour réduire nos émissions.
L’accélération de la transition énergétique passe aussi par des choix clairs. Nous avons mis fin progressivement aux biocarburants de première génération à base de palme et de soja, réduisant ainsi l’impact environnemental de notre consommation d’énergie. Enfin, nous avons encouragé la participation citoyenne dans les nouveaux projets éoliens offshore, donnant aux Belges la possibilité de prendre part directement à la transition énergétique.
Une sécurité d’approvisionnement garantie pour l’avenir
Le risque de pénurie énergétique appartient au passé. Contrairement à l’hiver 2018, où la menace de black-out planait, nous avons sécurisé l’avenir énergétique du pays avec trois décisions majeures.
Le mécanisme de rémunération de capacité (CRM) a été mis en place pour garantir une production suffisante en toutes circonstances. La Belgique a investi massivement dans les énergies renouvelables, triplant sa capacité éolienne en mer du Nord. Enfin, une décision claire a été prise pour la prolongation des deux réacteurs les moins vieux, Doel 4 et Tihange 3, pour une période de 10 ans, assurant une transition en douceur vers un système énergétique plus durable et mieux maîtrisé.
Ces choix stratégiques permettent à la Belgique de regagner son indépendance énergétique tout en offrant aux ménages et aux entreprises une électricité plus abordable et plus stable.
Un cap clair pour l’avenir
Au cours de mon mandant, j’ai souvent cité Sénèque, « il n’est de vent favorable pour qui ne sait en quel port se rendre ». Aujourd’hui, la Belgique sait où elle va. Les choix stratégiques posés ces dernières années renforcent notre indépendance énergétique et placent notre pays à l’avant-garde de la transition en Europe. Des défis restent à relever, mais les fondations sont solides : notre pays est désormais un leader européen de la transition énergétique.
Je remercie tous ceux qui ont contribué à ces avancées : les experts, l’administration, les entreprises, les citoyens engagés et mon équipe. Ensemble, nous avons mis la Belgique en mouvement et placé notre pays au cœur de l’Europe de l’énergie.