Een dossier mogelijks nog omvangrijker dan de kernuitstap is wie de ontmanteling van de kerncentrales en de berging van nucleair afval gaat betalen. In alle gevallen sluiten er 5 van de 7 kerncentrales, waarvan de eerste in minder dan een jaar, op 1 oktober 2022. De uitstaande factuur van kernenergie is gigantisch en loopt op tot meer dan 40 miljard.
Vandaag is dit geregeld in het Synatom-fonds via de zogenaamde provisies. Dat zijn voorzieningen om toekomstige kosten te kunnen betalen voor de ontmanteling van de kerncentrales en beheer van de bestraalde splijtstoffen en van waaruit Electrabel geld kan lenen.
Deze voorzieningen zijn uitgeleend aan Electrabel en zijn niet beschikbaar om de ontmanteling en beheer van splijtstoffen te financieren. Minister Van der Straeten legt om die reden voorontwerp van wet neer. Volgens het principe ‘de vervuiler betaalt’, is het van belang het wettelijke kader inzake nucleaire bepalingen te versterken (wet van 2003). Dit zorgt er voor dat tijdig de nodige middelen ter beschikking zijn om de ontmanteling van kerncentrales en de verwijdering van verbruikte splijtstof te financieren en te voorkomen dat deze kosten op toekomstige generaties worden afgewenteld.
Het voorontwerp van wet van minister Van der Straeten garandeert dat niet de belastingbetaler maar wel de nucleaire exploitant, de kosten op zich zal nemen. Ten tweede versterkt het de controle van de Commissie voor Nucleaire Voorzieningen. De Commissie krijgt haaientanden en kan zo de situatie op de voet volgen. Tot slot wordt ook de governance van Synatom versterkt om te allen tijde onafhankelijke controle te garanderen.
Energieminister Van der Straeten: “De ontmanteling en berging is de langste, duurste en meeste delicate werf die ons land ooit heeft gekend. De werken zullen minstens tot 2135 duren en tot 41 miljard euro kosten. Engie Electrabel is verantwoordelijk voor de uitstaande miljardenfactuur van kernenergie en dat verankeren we steviger in de wet. Dit is een strenge en strikte controle, maar blijft ook werkbaar.”
“Niet Electrabel zelf maar de kerncentrales moeten ontmanteld worden. De beste garantie voor de beschikbaarheid van de nodige fondsen is een sterk Electrabel en een sterke controle daarop. We zetten een duurzaam systeem op zodat het de exploitant is die betaalt en dus niet de belastingbetaler, laat staan onze kinderen, kleinkinderen of achter, achter, achterkleinkinderen. Tegelijkertijd kan Engie haar historische rol blijven opnemen en verder investeren in de energietransitie.”
De ontmanteling en berging is de langste, duurste en meeste delicate werf die ons land ooit heeft gekend. De werken zullen minstens tot 2135 duren en tot 41 miljard euro kosten
9,1 miljard euro terugbetaald tegen 2030 door de nucleaire exploitant
Dit voorontwerp van wet garandeert dat de nucleaire exploitant zijn financiële verplichtingen voldoet, dat hij met andere woorden instaat voor de financiering van alle kosten van de ontmanteling van de kerncentrales en van het beheer van de bestraalde splijtstoffen. En er voor zorgt dat België de nodige garanties heeft inzake het bestaan, de toereikendheid en de beschikbaarheid van nucleaire voorzieningen bij Synatom, de dochteronderneming van Electrabel die instaat voor de ontmanteling.
De initiële wet van 2003 voorzag in de mogelijkheid voor de nucleaire exploitant om de fondsen tegenover de provisies uit te lenen. Het ontwerp van wet garandeert dat deze fondsen daadwerkelijk voor handen zijn. De middelen die de tegenwaarde van de nucleaire installaties vormen, zijn momenteel versnipperd. Zo bevinden de investeringen zich in Luxemburg (4,3 miljard euro) en heeft Synatom vorderingen op de nucleaire exploitant (9,1 miljard euro eind 2020).
De overheid heeft daardoor weinig garanties over het bestaan, de toereikendheid en de beschikbaarheid van de tegenwaarde van de nucleaire provisies in de kernprovisievennootschap Synatom. Een bijkomende uitdaging voor de toekomst bestaat erin dat de beleggingen van de provisies voldoende moeten renderen zodat zij de totale kosten van de ontmanteling (8 miljard euro) en van het beheer van de verbruikte splijtstof (33 miljard euro) dekken.
De nucleaire exploitant zal de voorzieningen, d.w.z. 9,1 miljard euro, tegen 2030 volledig terugbetalen.
- Electrabel zal tegen 2025 minstens 1,5 miljard euro leningen per jaar terugbetalen aan Synatom, waardoor de schuld aan Synatom zal dalen van 9,1 miljard euro (eind 2020) tot 1,8 miljard euro eind 2025.
- Alle bestaande leningen moeten tegen 2030 zijn terugbetaald. Deze elementen met betrekking tot de leningen zijn in de wet opgenomen.
Daarnaast is he ook zo zo dat de Luxemburgse beleggingen tegen eind 2021 worden overgeheveld naar een Belgische BEVEK. Al dit geld zal dus op Belgische rekeningen terechtkomen.
Leningen binnen de tegenwaarde van de voorzieningen voor het beheer van verbruikte splijtstof:
En millions d’Euros/ In miljoenen euro's |
[2021] |
2022 |
2023 |
2024 |
2025 |
Remboursement réalisé pour le 31 décembre de l’année concernée/ Terugbetaling uiterlijk op 31 december van het betrokken jaar/ |
[870] |
894 |
889 |
931 |
1.071 |
Montant en principal restant à rembourser le 31 décembre de l’année concernée/ Nog af te lossen hoofdsom op 31 december van het betrokken jaar |
[3.785] |
2.891 |
2.002 |
1.071 |
0 |
Leningen binnen de tegenwaarde van de voorzieningen voor de ontmanteling:
En millions d’Euros/ In miljoenen euro's |
[2021] |
2022 |
2023 |
2024 |
2025 |
2026 |
2027 |
2028 |
2029 |
2030 |
Remboursement réalisé pour le 31 décembre de l’année concernée/ Terugbetaling uiterlijk op 31 december van het betrokken jaar/ |
|
683 |
683 |
683 |
683 |
364 |
364 |
364 |
364 |
364 |
Montant en principal restant à rembourser le 31 décembre de l’année concernée/ Nog af te lossen hoofdsom op 31 december van het betrokken jaar |
[4552] |
3869 |
3186 |
2503 |
1820 |
1456 |
1092 |
728 |
364 |
0 |
Commissie Nucleaire Voorzieningen krijgt haaientanden
De Commissie voor Nucleaire Voorzieningen zal een sterke regulator zijn met zeer uitgebreide bevoegdheden, geïnspireerd op die van de federale energieregulator, de CREG. Het doel van voorontwerp van wet is te voorkomen dat Engie probeert zich geleidelijk te ontdoen van de Belgische nucleaire activiteiten en de rekening voor de nucleaire geleidelijke afschaffing afwentelt op de overheid, en dus op de belastingbetaler.
- Controle op kapitaalsbeslissingen voor de beslissing definitief genomen wordt. Dit om te vermijden dat er beslissingen genomen worden die Electrabel verarmen en zo niet aan hun verplichtingen kunnen voldoen.
- Commissie krijgt ruimere adviesbevoegdheid over (financiële) beslissing van de exploitant. Hun advies wordt ook bindend.
- Nog bredere toegang tot informatie door documenten op te vorderen. Krijgen vast secretariaat.
- Kunnen dwangsommen opleggen indien er overtreding is. Administratieve boetes mogelijk tot 5 miljoen euro. Indien er moet worden overgegaan tot strafsancties wordt parket ingeschakeld en kunnen er boetes volgen tot 5 miljoen euro (vermenigvuldigd met opdeciemen, dus x8). Gevangenisstraf van 3 maand tot 2 jaar.
Good governance
De werking wordt geprofessionaliseerd en onafhankelijkheid gegarandeerd.
- Er komen drie onafhankelijke bestuurders in Synatom en voorzitter wordt benoemd uit onafhankelijke bestuurders
- Zoals in bankensector een ‘fit &proper’- toezicht van alle bestuurders. Daarvoor wordt beroep op gedaan op expertise van FMSA.
- Er komt ook een audit comité en investeringscomité om elke stap op te volgen.
- Regeringsvertegenwoordiging in Raad van Bestuur kunnen ook in dochteronderneming zitten om investeringen van nabij op te volgen.
Daarnaast wordt er een studie opgestart naar de voor- en nadelen en de modaliteiten van een externalisatie: namelijk de oprichting van een orgaan dat in de plaats treedt van de kernprovisievennootschap, de kernexploitanten en de bijdragende vennootschappen, om de financiering van het beheer van de bestraalde splijtstof, en van het radioactief afval, te garanderen. De Commissie zal een verslag opmaken over de verschillende scenario’s.
Voorgeschiedenis van de wet
Een eerste regulering van de nucleaire provisies kwam tot stand via de wet van 11 april 2003 op de nucleaire provisies. De wet was baanbrekend want België was één van de eerste landen ter wereld dat voorzag in een bijzondere controle op de voorzieningen die de kernexploitant aanlegt ter financiering van de kosten van ontmanteling van de kerninstallaties en van de kosten van het beheer van de bestraalde splijtstoffen.
De wet van 2003 voerde een bijzonder systeem van regulering en controle in. Een bijzondere Commissie (de Commissie voor Nucleaire Voorzieningen) werd in het leven geroepen.
Op 5 september 1997 kwam een internationaal Verdrag inzake de veiligheid van het beheer van bestraalde splijtstof en van radioactief afval tot stand; op 19 juli 2011 kwam de Europese Richtlijn 2011/70/Euratom tot stand.
Bijna 2 decennia na de wet van 2003, is het nodig het wetgevend kader aan te scherpen. Dit is zo voorzien in het regeerakkoord: “Op voorstel van de Commissie voor de nucleaire voorzieningen zal het wettelijk kader betreffende de nucleaire voorzieningen versterkt worden om het bestaan, de toereikendheid en de beschikbaarheid van de provisies veilig te stellen. De regering onderzoekt de mogelijkheid om het Synatomfonds te externaliseren zonder overname van de verantwoordelijkheid en onderzoekt of in het kader van de energietransitie de middelen ter beschikking kunnen gesteld worden door het Synatomfonds, zonder dat er een impact is op de beschikbaarheid en de toereikendheid van het fonds.”